LEED v5: Yeşil Bina Sertifikasyonunda Yeni Bir Dönem ve Türkiye'nin Konumu

Dünya genelinde sürdürülebilir yapılaşmanın öncüleri arasında yer alan LEED (Leadership in Energy and Environmental Design – Enerji ve Çevresel Tasarımda Liderlik) sertifikası, yeşil bina uygulamalarında küresel ölçekte en çok tanınan ve kabul gören standartlardan biridir. İlk kez 1998 yılında ABD Yeşil Bina Konseyi (USGBC) tarafından geliştirilen LEED, bugün dünya çapında 180'den fazla ülkede uygulanmakta olup, 120.000'den fazla bina ve projeye sertifika sağlamıştır [1].

LEED sistemi, binaların tasarım, inşaat ve işletme süreçlerinde çevresel, ekonomik ve sosyal sürdürülebilirliği ölçmek için geliştirilmiş bir değerlendirme aracıdır. Enerji ve su tüketimini azaltmak, insan sağlığını ve konforunu artırmak, karbon ayak izini düşürmek ve çevresel etkileri minimize etmek gibi temel amaçlarla hareket eden LEED, versiyon güncellemeleriyle sürekli olarak küresel sürdürülebilirlik trendlerini takip etmekte ve sektörün ihtiyaçlarına cevap vermektedir [2].

2023 yılında tanıtılan LEED v5, özellikle küresel iklim krizi ve sosyal sürdürülebilirlik konularına daha güçlü bir vurgu yaparak, binaların net sıfır karbon hedeflerine ulaşmasını desteklemekte ve iklim direncini merkeze almaktadır. Bu yeni versiyonun getirdiği yenilikler, sadece mevcut kriterleri güçlendirmekle kalmamış, aynı zamanda sürdürülebilir bina tasarımına dair algıyı daha kapsamlı ve entegre bir yaklaşıma taşımıştır [3].

LEED Sertifikasyonunun Evrimi: v4’ten v5’e Geçiş

LEED sistemi, ilk yayınlandığı 1998 yılından itibaren yeşil bina tasarım ve operasyon süreçlerinde küresel çapta bir referans noktası haline gelmiştir. İlk sürümlerinde çevresel sürdürülebilirliği odağına alan sistem, zaman içerisinde insan sağlığı, enerji performansı, kaynak verimliliği ve malzeme şeffaflığı gibi farklı alanlarda yeniliklerle zenginleştirilmiştir [1].

2013 yılında tanıtılan LEED v4, malzeme ve kaynaklar alanında yaşam döngüsü analizi (LCA), çevresel ürün beyanları (EPD) ve sağlık ürün deklarasyonları (HPD) gibi kriterleri içeriğine katarak sektörde ciddi bir dönüşümü başlatmıştır [4]. Bu versiyon ayrıca iç mekan hava kalitesi, su verimliliği ve enerji tüketiminin azaltılması gibi konulara getirdiği yeniliklerle yeşil bina sektörünün standartlarını yükseltmiştir.

Ancak son on yılda, iklim krizinin giderek artan etkileri, karbon azaltım hedefleri, küresel salgın sonrası sağlık ve refah beklentilerindeki artış, sosyal sürdürülebilirlik konularının ön plana çıkması ve döngüsel ekonomiye geçiş gibi küresel trendler, LEED sisteminin güncellenmesini kaçınılmaz hale getirmiştir. Bu ihtiyaç doğrultusunda USGBC, 2023 yılında yeni nesil sürdürülebilirlik hedeflerini merkeze alan LEED v5’i geliştirmiştir [2].

Bu yeni versiyonun öne çıkan konuları aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Karbon Azaltımı ve Net-Sıfır Enerji Binaları: LEED v5, binaların karbon ayak izini azaltmak için tasarım ve operasyon süreçlerini daha güçlü şekilde teşvik ediyor. Bu versiyonla birlikte özellikle net sıfır enerji binaları (NZEB - Net Zero Energy Building) ve enerji verimliliği kriterleri önemli ölçüde güçlendiriliyor.
• İklim Direnci ve Adaptasyon: Artan ekstrem iklim olayları karşısında yapıların dayanıklılığını artırmak için LEED v5, tasarımda iklim direncini merkezi bir kriter haline getiriyor.
• Biyoçeşitlilik ve Doğa Odaklı Çözümler (Nature-Based Solutions): Yeşil altyapı ve ekosistem restorasyonu gibi doğa bazlı çözümler artık LEED kapsamında daha güçlü biçimde destekleniyor.
• Sosyal Sürdürülebilirlik ve Adalet (Social Equity): Çalışan ve kullanıcı refahı, adil erişim ve toplumsal eşitlik gibi sosyal boyutlar, yeni versiyonla birlikte LEED değerlendirme kriterleri içerisinde belirginleşiyor.

Özetle, LEED v5, çevresel performansın yanı sıra ekonomik ve sosyal sürdürülebilirliği de bina projelerinin merkezine alarak daha kapsamlı ve bütüncül bir yaklaşımı benimsemiştir [3,5].

LEED v5’te Değişen Temel Başlıklar ve Kredi Sistemi

LEED v5 ile birlikte bazı temel başlıklar ve kriterlerde önemli gelişmeler yaşanmıştır:

• Enerji ve Atmosfer: Enerji performansı kriterleri güçlendirilmiş, özellikle net sıfır enerji bina tasarımlarını destekleyen yeni kredi yapısı oluşturulmuştur. Yenilenebilir enerji kullanımının arttırılması hedeflenmiştir [6].
• Su Yönetimi: Gri su ve yağmur suyunun yeniden kullanımını teşvik eden kriterler detaylandırılmış, iç mekan ve peyzaj su tüketimi azaltım hedefleri yükseltilmiştir [5].
• Malzeme ve Kaynaklar: Döngüsel ekonomi yaklaşımıyla geri dönüştürülmüş malzeme kullanımı ve atık yönetimine ilişkin hedefler artırılmıştır [2].
• İç Mekan Kalitesi ve Kullanıcı Sağlığı: İç hava kalitesi, gün ışığı erişimi, termal konfor ve akustik performans kriterleri daha detaylı hale gelmiştir [7].
• Konum ve Ulaşım: Alternatif ulaşım modları (bisiklet, elektrikli araçlar vb.) daha fazla desteklenerek binaların çevresel etkileri azaltılmaktadır [3].

Türkiye'den LEED v4 ve v4.1 Sertifikalı Örnek Projeler

Türkiye’de LEED sistemine olan ilgi hızla artmakta olup, birçok yapı LEED v4 ve LEED v4.1 versiyonları ile sertifikalandırılmıştır. Bu projelerden öne çıkanlar arasında; Teknopark Antalya İdari Binası – A Blok (LEED v4, Gold), Kampotu Yeşil Bina (LEED v4.1, Gold), AbbVie İstanbul Ofisi (LEED v4, Gold), Pınar Et İdari Bina (LEED v4.1, Platinum), THY Operasyon Merkezi Tesisi (LEED v4.1, Platinum), Şişecam Düzcam Yönetim Binası (LEED v4.1, Platinum) ve Domino-2 Sürdürülebilir Tekstil Fabrikası (LEED v4, Gold) yer almaktadır [8]. Bu projeler, Türkiye'de sürdürülebilirlik konusunda farklı sektörlerin yeşil bina uygulamalarına verdiği önemi açıkça ortaya koymaktadır.

LEED v5’in yenilikleriyle birlikte Türkiye’de sürdürülebilir yapı sektörünün gelecekteki gelişimi hızlanacaktır.

Neden LEED Sertifikası Tercih Edilmeli?

LEED sertifikası, çevresel faydaların yanı sıra ekonomik, sosyal ve kurumsal avantajlar sağlar:

• Enerji tüketimini %30-50 oranında azaltarak operasyonel maliyetleri düşürür [1].
• Kullanıcı sağlığını ve konforunu artırır [7].
• Marka imajı ve prestiji güçlendirir [6].
• Avrupa Yeşil Mutabakatı gibi uluslararası regülasyonlara uyumu kolaylaştırır [9].

Değerlendirme:

LEED v5 ile birlikte yeşil bina uygulamaları, karbon azaltımı, iklim adaptasyonu ve sosyal eşitlik gibi alanlarda daha da güçlenerek Türkiye’nin uluslararası sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmasına katkı sağlayacaktır.

Kaynaklar

[1] U.S. Green Building Council (USGBC). (2024). LEED Certification & Benefits.
Erişim adresi: https://www.usgbc.org

[2] BuildingGreen. (2023). LEED v5 – What’s Changing?
Erişim adresi: https://www.buildinggreen.com

[3] U.S. Green Building Council (USGBC). (2023). Introducing LEED v5.
Erişim adresi: https://www.usgbc.org/leed

[4] U.S. Green Building Council (USGBC). (2013). LEED v4 Overview.
Erişim adresi: https://www.usgbc.org/leed/v4

[5] LEEDuser. (2023). Understanding LEED v5 Changes.
Erişim adresi: https://leeduser.buildinggreen.com

[6] Green Business Certification Inc. (GBCI). (2024). LEED Certification.
Erişim adresi: https://www.gbci.org

[7] International WELL Building Institute (IWBI). (2023). Indoor Air Quality & Human Health.
Erişim adresi: https://www.wellcertified.com

[8] U.S. Green Building Council Project Directory. (2024). LEED Projects in Turkey.
Erişim adresi: https://www.usgbc.org/projects?Country=%5B%22Turkey%22%5D

[9] European Commission. (2023). EU Green Deal.
Erişim adresi: https://ec.europa.eu/greendeal